Εργάζομαι εδώ και 5 χρόνια στη Microsoft ως ISV Developer Evangelist, και στην ουσία το αντικείμενο της δουλειάς μου είναι να έρχομαι σε επαφή με τα Ελληνικά Software Houses (ISVs στα Microsoφτιανά) και να τους παρουσιάζω τη development πλατφόρμα της εταιρίας σε πρώτο χρόνο, και σε δεύτερο να βοηθώ όσους ενδιαφέρονται να αναπτύξουν λύσεις πάνω σε αυτή. Αυτό σημαίνει ότι έρχομαι σε συχνή επαφή με τους τεχνικούς διευθυντές και γενικά τους “decision makers” επί των τεχνικών θεμάτων παρουσιάζοντας τα καινούργια πράγματα που συχνά-πυκνά βγάζει η εταιρία προκειμένου να βοηθήσει τους συνεργάτες της (και όχι μόνο) να καινοτομήσουν, να κρατήσουν τα προϊόντα τους στην πρώτη γραμμή και κατά συνέπεια να κρατήσουν την αξία της πλατφόρμας των Windows υψηλά. Για παράδειγμα, τον τελευταίο καιρό παρουσιάζω το Windows Azure κατά κύριο λόγο και δευτερεύοντος το Windows Phone, SQL Server 2012 ακόμα και το Microsoft Surface. Οσονούπω θα κληθώ να μιλήσω για τα Windows 8 κ.ο.κ.
Το αντικείμενό μου, λοιπόν, είναι δύσκολο, μια και η υιοθέτηση κάποιων από τα παραπάνω προϊόντα, και γενικά η καινοτομία μέσω αλλαγών στις τεχνολογίες που χρησιμοποιεί ένα εδραιωμένο προϊόν, απαιτεί πολύ προσπάθεια και καλές διαδικασίες από ένα Software House. Αναλογιστείτε για παράδειγμα τι σημαίνει να αποφασίσει μία εταιρία να υιοθετήσει τη νέα έκδοση του SQL Server: θα πρέπει να ελέγξει όλη την εφαρμογή ξανά (ειδικά αν δεν έχει Data Access Layer ή ένα ORM), να αλλάξει installation & documentation, να εκπαιδεύσει το τμήμα υποστήριξης, να εξετάσει θέματα αδειοδότησης και τιμής, να εκπαιδεύσει τους πωλητές στα πλεονεκτήματα του νέου SQL Server και πάει λέγοντας. Φανταστείτε τι απαιτείται όταν θέλει να κάνει κάτι πιο ριζικό, όπως το να διαθέσει το προϊόν της μέσω του Cloud..
Καινοτομία; Άαααστο καλύτερα..
Υπάρχει, λοιπόν, κάτι που έχω παρατηρήσει αυτά τα χρόνια που εργάζομαι με τα Software Houses και αφορά τη σχέση που έχουν αναπτύξει με την καινοτομία. Εν συντομία: τη θεωρούν πολυτέλεια. Δεν πιστεύουν σε αυτή. Δεν πιστεύουν ότι αναπτύσσοντας νέες εκδόσεις των προϊόντων τους με καινούργιες τεχνολογίες μπορούν να αυξήσουν τις πωλήσεις των ή να αμυνθούν απέναντι στους ανταγωνιστές τους. Την καινοτομία τη θυμούνται συνήθως όταν βλέπουν κάποιον άμεσα ανταγωνιστή τους να υιοθετεί κάτι καινούργιο, αλλά και πάλι, πείθονται να κάνουν κάτι μόνο όταν τον δουν να τους “παίρνει” συνεχώς δουλειές (και πάλι αν δεν ρίξουν το φταίξιμο σε ανικανότητα του τμήματος πωλήσεων). Τις περισσότερες δε φορές που αποφασίζουν να καινοτομήσουν το κάνουν περισσότερο για marketing λόγους, παρά για την ουσία του πράγματος. Το ότι ισχύει αυτό το γεγονός είναι πασιφανές από πληθώρα αποδείξεων – παραθέτω μερικές από αυτές παρακάτω.
R&D (research & development) τμήματα, που συνήθως αναλαμβάνουν να "ανιχνεύσουν” νέες τεχνολογίες που μπορούν να δώσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα σε μία εφαρμογή και να αναπτύξουν την “επόμενη γενιά” προϊόντων υπάρχουν σε ελάχιστα Software Houses στην Ελλάδα. Συνήθως είναι ο τεχνικός διευθυντής που αναλαμβάνει να “μυριστεί” αν υπάρχει κάτι καινούργιο που αξίζει να ενσωματωθεί στην υπάρχουσα εφαρμογή και σχεδόν πάντα το βασικό κριτήριο είναι “με όσο το δυνατόν λιγότερο κόπο/αλλαγές”. Ίσα να προσθέσουμε κάτι για να κάνουμε λίγο περισσότερο marketing της υπάρχουσας εφαρμογής. Ουσία ελάχιστη και συνήθως αποτέλεσμα μηδαμινό. Τελικά όλοι οι προγραμματιστές σε ένα Ελληνικό Software House περιορίζονται στο να συντηρούν τις υπάρχουσες εδραιωμένες εφαρμογές αλλάζοντάς τες μόνο όταν πρέπει (π.χ. αλλαγές στη νομοθεσία προκαλούν αλλαγές στις εφαρμογές ERP), ή bug fixing, ή, πάλι, στο να υποστηρίζουν τους τελικούς χρήστες στα εκάστοτε προβλήματα που συναντούν.
Άλλη μία ξεκάθαρη ένδειξη είναι οι τεχνολογίες στις οποίες βρίσκονται σήμερα οι πιο γνωστές εφαρμογές: Delphi, Powerbuilder, .NET 1.1 κλπ. Βρίσκει κανείς εφαρμογές ακόμα και σε Cobol! Ενδεικτικό του πόσο παλιές θεωρούνται παγκοσμίως αυτές οι τεχνολογίες, είναι ότι όταν η Microsoft στα κεντρικά διεξάγει παγκόσμιες έρευνες για να διαπιστώσει ποιές πλατφόρμες ανάπτυξης έχουν υιοθετηθεί και σε ποιό βαθμό, οι προαναφερθείσες δεν εμφανίζονται καν!
Άλλη ένδειξη είναι τα startups στην Ελλάδα που είναι πολύ λίγα σε σχέση με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Οι δε ιδέες τους περιορίζονται σε τετριμμένα αντικείμενα που έχουν υλοποιηθεί ξανά και ξανά από άλλους. Φυσικά εδώ θα πρέπει να συνυπολογίσουμε και το πόσο δύσκολη είναι η επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα εν γένει, αλλά η έλλειψη νέων ιδεών και διάθεσης ανάληψης ρίσκου υπάρχει ξεκάθαρα.
Τέλος, ο αριθμός των software πατεντών που ζητάμε κάθε χρόνο στην Ελλάδα είναι ελάχιστος σε σχέση με το μέσο όρο στην Ε.Ε. και σχεδόν μηδενικός σε σχέση με ΗΠΑ.
Το γιατί
Δεν είναι εύκολο να απαντηθεί, αλλά παρακάτω δίνω μερικές σκέψεις από την πλευρά μου:
Η αγορά της Ελλάδας είναι μικρή για τα παγκόσμια πρότυπα με αποτέλεσμα λίγες Software εταιρίες του εξωτερικού να ενδιαφέρονται να επενδύσουν για να προωθήσουν τα προϊόντα τους εδώ. Συνήθως τοπικά Software Houses αναλαμβάνουν τον ρόλο των αντιπροσώπων αλλά με μικρά αποτελέσματα, μια και δίνουν προτεραιότητα στην πώληση των δικών τους λογισμικών που φέρνουν μεγαλύτερο margin παρά στο ξένο. Οι τοπικοί integrators επίσης προτιμούν το τοπικό software και πάλι για λόγους μεγαλύτερου margin, εκτός ίσως από πολυεθνικές τύπου Accenture. Τελικά, με τον εξωγενή παράγοντα που κάνει πραγματικό R&D να επηρεάζει ελάχιστα, τα τοπικά software houses πιέζονται ελάχιστα στο να καινοτομούν, οπότε μένουν στα ίδια και απλά αφήνουν τα τμήματα πωλήσεων να “μάχονται” με βάση τη λειτουργικότητα.
ERP ο βασιλιάς: η συντριπτική πλειοψηφία του λογισμικού που κατασκευάζεται και πωλείται στην Ελλάδα είναι ERPs. Αυτό συμβαίνει γιατί οι επιχειρήσεις στην Ελλάδα δεν βλέπουν ότι αξίζει να επενδύσουν στο λογισμικό. Εξακολουθούμε και είμαστε ανώριμοι αναφορικά με τη μηχανοργάνωσή μας, επενδύοντας κατά 60% στο hardware και μόνο 40% στο Software, όταν σε άλλες πιο ώριμες χώρες η αναλογία είναι 30% με 70% (ειδικά τώρα με το virtualization και το cloud τα ποσοστά έχουν αλλάξει ακόμα περισσότερο υπέρ του Software). Αυτό τελικά σημαίνει και πάλι ότι εταιρίες από το εξωτερικό που καινοτομούν συνεχώς στα προϊόντα τους δεν μπορούν να πουλήσουν εύκολα στην Ελλάδα – για να φτιάξεις ένα ERP πρέπει να έχεις καλή γνώση της τοπικής νομοθεσίας, που στην Ελλάδα είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη – με αποτέλεσμα τα τοπικά Software Houses να μη δέχονται πίεση για αλλαγές στα προϊόντα τους.
Τέλος, θεωρώ ότι υπάρχει και θέμα κουλτούρας. Όταν, δηλαδή, η δημιουργία του πρώτου προϊόντος έγινε με πολύ κόπο και προσπάθεια, το αποφασίσει ένας διευθυντής να πάει σε επόμενη έκδοση όπου θα χρειαστεί να ξανα-αντιμετωπίσει bugs, παράπονα και προβλήματα ελλιπής γνώσης της πλατφόρμας μοιάζει με ένα τεράστιο αξεπέραστο βουνό. Φυσικά όλα αντιμετωπίζονται ακολουθώντας σωστές διαδικασίες. Π.χ. στη νέα έκδοση “περνάμε” πρώτα μερικούς πιστούς early adopters πελάτες στους οποίους δίνουμε και κάποια “δωράκια” για την εξυπηρέτηση (π.χ. μια δωρεάν ετήσια συνδρομή) και αφού σταθεροποιηθεί το προϊόν πάμε να το σπρώξουμε συνολικά. Στους πωλητές δίνουμε κίνητρα, στο support καλή εκπαίδευση κατευθείαν από τους τεχνικούς κ.α. Τέτοιες σωστές διαδικασίες, βέβαια, δεν εύκολα επιτεύξιμες, οπότε τα διευθυντικά στελέχη προτιμούν το παλιό με το χαμηλό ρίσκο.
Ο αντίλογος
Σε αντιδιαστολή με την αναγκαιότητα της καινοτομίας που υποστηρίζω, θα μπορούσε κάποιος να πει ότι η καινοτομία είναι γενικά “ακριβό sport”, μια και απαιτεί κάποιους τεχνικούς να κάνουν R&D και να ασχολούνται με την παραγωγή της καινούργιας έκδοσης και άρα να μην είναι άμεσα παραγωγικοί. Επίσης, μία νέα έκδοση ενός software προϊόντος θέλει κόπο και χρόνο για να βγει και να φτάσει σε κάποιο στάδιο ωριμότητας/σταθερότητας. Τέλος, η Ελληνική αγορά είναι πολύ μικρή για να “σηκώσει” το R&D και προϊόντα με μικρό κύκλο ζωής. Χώρια που δεν υπάρχει ο ανταγωνισμός (όπως είπαμε πρωτύτερα) οπότε γιατί να το κάνει κανείς;
Η απάντηση στον αντίλογο – γιατί η καινοτομία σημαίνει επιβίωση και η απουσία της αργό θάνατο – τι κάνει ο κόσμος αλλού
Η έκδοση ενός νέου προϊόντος με νέα χαρακτηριστικά και τεχνολογίες δίνει μία σειρά από πλεονεκτήματα στην εταιρία:
- Ανταγωνιστικό πλεονέκτημα σε σχέση με τις άλλες εταιρίες του χώρου. Οι πωλητές, με άλλα λόγια, έχουν καλύτερα/περισσότερα εφόδια για να πουλήσουν με αποτέλεσμα να έχουν περισσότερες πιθανότητες να πετύχουν. Επίσης αποκτούν μεγαλύτερο εύρος πώλησης: μπορούν να πάνε σε πελάτες ανταγωνιστών τους, σε υπάρχοντες πελάτες όπου θα πουλήσουν την επόμενη έκδοση από αυτή που έχουν, σε νέους πελάτες με καλύτερη πρόταση από τον ανταγωνισμό
- Marketing: σε αντίθεση με το επιφανειακό marketing στις περιπτώσεις που αλλαγές είναι λίγες και περιορίζονται σε μερικά λειτουργικά χαρακτηριστικά, όταν αλλάζει ριζικά το προϊόν, το marketing έχει πραγματικό λόγο ύπαρξης και καλύτερα αποτελέσματα. Π.χ. δίνοντας free trial ή καλώντας σε public beta μπορεί κανείς να μαζέψει κόσμο που δεν μπορούσε σε άλλη περίπτωση. Σκεφτείτε για παράδειγμα την υλοποίηση μίας cloud έκδοσης: το marketing του Cloud αυτήν την εποχή θα ήταν καταλυτικός παράγοντας στην προσέλκυση πελατών (νέων και παλιών)
- Επέκταση στο εξωτερικό: με ένα τεχνολογικά καινοτόμο προϊόν μπορεί κανείς να προσελκύσει το ενδιαφέρον και από άλλες αγορές εκτός της τοπικής, ανταγωνιζόμενος “στα ίσια” και τις εταιρίες του εξωτερικού
- Υπεράσπιση της υπάρχουσας βάσης πελατών: Η τεχνολογική στασιμότητα ισοδυναμεί με αργό θάνατο καθώς οι ανάγκες των τελικών πελατών/χρηστών ξεπερνούν τις δυνατότητες μίας στάσιμης εφαρμογής. Αυτό είναι κάτι που συχνά διαφεύγει των IT στελεχών – συχνά πιστεύουν ότι η πληρότητα σε λειτουργικότητα είναι αρκετή για να καλύψει τις ανάγκες των πελατών τους. Όμως ανάγκες δημιουργούνται συνεχώς νέες όπως π.χ. το mobility (η δυνατότητα να βλέπουν τα δεδομένα τους και εκτός εταιρίας από άλλες συσκευές εκτός PC), το απλό και έξυπνο UI (ιδιαίτερα τώρα που πολλαπλασιάζονται οι ανάγκες και η αντίστοιχη λειτουργικότητα), η συνεργασία μεταξύ των χρηστών και άλλα. Οι τεχνολογίες του παρελθόντος δεν κατασκευάστηκαν με αυτά στο μυαλό – άρα είναι επιτακτική η μετακίνηση σε νεότερες τεχνολογίες.
Τι λένε, όμως, και κάνουν στο εξωτερικό;
“Πρέπει να λειτουργεί η εταιρία σου σαν startup για να έχεις μέλλον” είναι μία φράση που έχει ειπωθεί από πολλά διάσημα στελέχη του χώρου της πληροφορικής και εμπεριέχει όλη την ουσία. Μία startup εταιρία έχει ένα πράγμα στο μυαλό της: να διαφοροποιηθεί από τις υπάρχουσες εταιρίες μέσω κάτι καινούργιου ώστε να αποκτήσει μερίδιο αγοράς, βαρύτητα, πελατεία. Είναι πολύ συχνό το φαινόμενο μεγάλες και εδραιωμένες εταιρίες να προσπαθούν να αλλάξουν τη δομή τους έτσι ώστε να λειτουργούν περισσότερο ως startup και λιγότερο ως “ώριμη” εταιρία με πολλά χρόνια στο χώρο της πληροφορικής, προκειμένου να πετύχουν ακριβώς αυτή την ευκινησία που θα τους επιτρέψει να πρωταγωνιστήσουν στο χώρο τους.
Μερικά κλασσικά slogan γνωστών εταιρίων:
- Accenture: "Innovation delivered”
- BAE Systems: "Innovating for a Safer World"
- NEC Corporation: "Empowered by Innovation"
- Texas Instruments: "Technology for Innovators"
- Boeing: "Forever New Frontiers"
- Ericsson: "Taking You Forward"
- Plantronics: "Sound Innovation”
- Datel (C&D Tech): "Innovation and Excellence"
- Silicon Graphics: "The Source of Innovation and Discovery"
Πέρα όμως από τα διάφορα slogan, η συντριπτική πλειοψηφία των εταιριών σήμερα επενδύουν στο R&D και την έρευνα. Αποτελεί μάλιστα κριτήριο βιωσιμότητας για μία εισηγμένη εταιρία στο χρηματιστήριο. Η Microsoft μόνο, ξοδεύει πολλά εκατομμύρια κάθε χρόνο στην έρευνα, προκειμένου να είναι μέσα ή και μπροστά από τις εξελίξεις ακόμα και λογισμικό όπως το Office που έχει μερίδιο αγοράς πάνω από 90%. Δείτε από έρευνα των ΗΠΑ τι ξοδεύεται στον χώρο του IT σε σχέση με άλλες βιομηχανίες:
Μία έρευνα που δημοσιεύτηκε πρόσφατα, μάλιστα, από την Booz & Company, δείχνει ξεκάθαρα ότι οι εταιρίες που ευνοούν την καινοτομία έχουν καλύτερα οικονομικά αποτελέσματα από τις άλλες.
Άλλο κλασσικό παράδειγμα από τη Microsoft που γνωρίζω και καλύτερα είναι οι επενδύσεις που κάνει στο Cloud. Τα δεκάδες πελώρια datacenter που έχει χτίσει ανά τον κόσμο για αυτό το σκοπό όχι μόνο βρίθουν από καινοτόμες τεχνολογίες, αλλά αποτελούν πραγματικό μνημείο πίστης στην καινοτομία, μια και άρχισαν να κτίζονται όταν ακόμα το Cloud δεν είχε την καθολική αποδοχή που έχει σήμερα.
Άλλο παράδειγμα αποτελεί η Apple με το iPad, όπου χάρη στην καινοτομία κατάφερε να ανοίξει μία νέα αγορά και ως πρωτοπόρος να πρωταγωνιστήσει σχεδόν καθολικά.
Συμπερασματικά
Καινοτομία σημαίνει επιβίωση και τα περισσότερα Ελληνικά Software Houses μόλις τώρα ελέω της κρίσης, άρχισαν να το αντιλαμβάνονται, μια και χρειάζεται να ανταγωνιστούν σκληρά για μια συνεχώς συρρικνώμενη αγορά ή για επέκταση στο εξωτερικό. Παρόλα αυτά δυστυχώς ακόμα και τώρα υπάρχουν πολλοί που δεν το αντιλαμβάνονται και επιμένουν να μένουν στα ίδια και τα ίδια με αποτέλεσμα να χάνουν συνεχώς μερίδιο αγοράς. Ίσως, βέβαια, είναι για καλό, μια και άλλες πιο ευέλικτες εταιρίες θα πάρουν τη θέση τους έχοντας (ελπίζω!) στη συνείδησή τους ότι χωρίς καινοτομία τίποτα δεν πάει πραγματικά μπροστά.
